Ćma bukszpanowa (łac. Cydalima perspectalis) to pochodzący z Azji inwazyjny gatunek motyla z rodziny wachlarzykowatych (Crambidae). W Europie jego obecność po raz pierwszy potwierdzono w Niemczech w 2006 r., w Polsce pojawił się w roku 2012 by do roku 2020 występować już w każdym z 16 województw. Mimo, że najwięcej strat powoduje w południowej i środkowej Polsce, to północ kraju wcale nie jest zagrożona w mniejszym stopniu. Szkodnik ten stosunkowo szybko przystosowuje się do warunków klimatycznych i nawet po bardzo mroźnej zimie jest w stanie szybko odbudować swoją populację. 

Jak rozpoznać ćmę bukszpanową?

Ćma bukszpanowa charakteryzuje się trójkątnymi, jasnymi skrzydłami z szeroką brązową obwódką. Dorosła samica składa zielonkawo-żółte jaja w stosie na spodniej stronie liści bukszpanu, który jest pokarmem dla jej larw. Larwy ćmy bukszpanowej zjadają też inne rośliny ozdobne, takie jak ognik (Pyracantha), Trzmielina Fortune'a. Później pojawiają się gąsienice. Możemy je rozpoznać po następujących cechach:

• duża czarna głowa;

• żółto-zielony korpus;

• szerokie ciemnoszare i wąskie białe paski wzdłuż grzbietu i po bokach;

• dwa rzędy wytłoczonych czarnych kropek wzdłuż ciała;

• długie, rzadkie białe włoski.

Ćma bukszpanowa zimuje na zaatakowanej roślinie będąc w stadium gąsienicy w kokonach zbudowanych z dwóch liści mocno sklejonych przędzą. Wiosną, najczęściej od kwietnia, gąsienice wznawiają żerowanie, by po kilku tygodniach przepoczwarzyć się – motyle nowego pokolenia mogą pojawić się już w maju, a najdalej z początkiem czerwca. Motyle składają jaja, z których wylęgnie się kolejne pokolenie gąsienic. Te zwykle można spotkać naroślinie w okresie od czerwca do sierpnia. Na przełomie lipca i sierpnia ponownie mogą pojawić się motyle, które również złożą jaja i z których wylęgnie się kolejne pokolenie gąsienic.

Żerujące na liściach gąsienice szybko osiągają długości 35-40 mm. Początkowo młode gąsienice szkieletują liście bukszpanu zjadając miąższ dolnej części. To pierwsza oznaka uszkodzenia. Później całkowicie obgryzają liście, pozostawiając centralną żyłę, a czasem zewnętrzne krawędzie liścia. Uszkodzone gałęzie pokryte są jedwabnymi nitkami - szkodnik dosłownie oplata całe krzaki wytwarzaną przędzą. Co więcej, gdy ćma zniszczy już wszystkie liście, zaczyna podgryzać korę młodych pędów, co znaczy że nie daje nawet szansy bukszpanowi na regenerację w przyszłym roku. Gdy ćmy jest bardzo dużo, zaczyna przenosić się też na inne drzewa. Ponieważ jednak drzewa innych gatunków nie są jej roślinami pastewnymi, nie żywi się ich liśćmi i z reguły tam umiera.

Zwalczanie ćmy

W zwalczaniu ćmy głównym etapem jest obserwacja krzewów bukszpanu. Prowadzi się ją od wczesnej wiosny aż do późnej jesieni. Konieczne jest zaglądanie do wnętrza krzewu, gdzie na liściach można zaobserwować złożone jaja bądź siedzące na roślinie motyle.

Do prowadzenia obserwacji bardzo pomocne są pułapki feromonowe, za pomocą których odławia się samce motyli ćmy bukszpanowej:

Pułapki wskazują, kiedy rozpoczynają się loty pierwszego lub kolejnego pokolenia ćmy. W takiej sytuacji można podjąć działania ochronne, zanim samice zdążą złożyć kolejne jaja, oraz szacunkowo ocenić, jak duża jest liczebność populacji ćmy. Pułapki umieszcza się od wiosny aż do jesieni i przegląda ich zawartość. Kiedy tylko pojawią się pierwsze osobniki ćmy, należy rozpocząć jej zwalczanie. Pułapka jest idealna do wyznaczenia terminu oprysku przeciwko ćmie bukszpanowej.

Najprostszą i najbezpieczniejszą metodą jest mechaniczne zwalczanie szkodników. Jeśli na bukszpanie nie ma zbyt dużej ilości gąsienic, można je po prostu zebrać rękoma, a następnie spalić. Metoda jest skuteczna, jeśli problem dotyczy jednej rośliny. Na długich żywopłotach niestety istnieje duże prawdopodobieństwo pominięcia miejsc lęgowych owadów

Specjaliści od ochrony roślin znaleźli sposób na zwalczanie ćmy bukszpanowej metodą biologiczną. Okazało się, że szkodnik jest narażony na endotoksynę wytwarzaną przez bakterię glebową Bacillus thuringiensis, która na szkodnika działa żołądkowo. Bakterie te wytwarzają krystaliczne białka, które aktywowane są w przewodzie pokarmowym gąsienic. Jednym z najskuteczniejszych, i zarazem bezpiecznym dla ludzi i środowiska, jest biologiczny insektycyd Lepinox Plus

Zainfekowane gąsienice zaraz po spożyciu bakterii przestają żerować i giną w ciągu 72 godzin. Z czasem kurczą się i czarnieją. Stosowanie tego preparatu daje wysoką, sprawdzoną efektywność w zwalczaniu gąsienic zarówno ćmy bukszpanowej, jak i innych gatunków.

Chemiczna metoda zwalczania.

Do preparatów kontaktowych polecane są Polysect i Mospilan.

Są to środki chemiczne stworzone specjalnie na ćmę bukszpanową. Te środki można stosować kilka razy w sezonie.